Okviri juznoslovenskih vizija u snu (XVIII st.)

The paper deals with the frames of South Slavic dream-visions in the eighteenth century, in the following works: the fragment of Pripovidke Pilpaj bramine by Matija Antun Reljković [1767], several oriental tales published by Dositej Obradović in Sobranije (1793), and the poem Tužba duše i tila (1794) by Josip Stojanović. These translations-adaptations observe the conventions of the European literary fashion of dream-visions which were very popular in Medieval poems, and in prose form again in the eighteenth century, during the Enlightenment. The purpose of this paper is therefore threefold: firstly, it deals with the frames of South Slavic dream-visions regarding the formal, structural, and thematic issues; secondly, it compares South Slavic translations-adaptations with the Western originals as well as the models they were based on; thirdly, it frames the social and literary context of the emergence and diffusion of the originals, models, and South Slavic translations-adaptations. The methodology used is that of the analysis and comparison of the original, of the models and the translations-adaptations of South Slavic dream-visions. The paper concludes by establishing the frames of South Slavic dream-visions that have up until now been considered as part of other literary genres; moreover, it identifies the originals and later models for some of these translations-adaptations; lastly, it defines social and literary context of European and South Slavic dream-visions. U radu se razmatraju okviri južnoslovenskih vizija u snu u XVIII stoleću, i to u sledećim delima: u uvodnom odeljku Pripovidaka Pilpaj-bramine koje je Matija Antun Reljković ostavio u rukopisu [1767], zatim u nekoliko istočnjačkih priča koje je Dositej Obradović objavio u Sobraniju (1793), te u spevu Josipa Stojanovića, Tužba duše i tila (1794). Ovi prevodi-prerade su u skladu sa evropskom, uglavnom francuskom ali i pre svega engleskom književnom modom tzv. vizije u snu – visio in somnis – koja je bila veoma popularna u srednjem veku, a u proznoj formi ponovo u XVIII stoleću, za vreme prosvetiteljstva. Svrha rada: 1. da se razmotre okviri južnoslovenskih vizija u snu, formalni, strukturalni, i tematski, kao i određena pitanja odnosa izvornika i predložaka; 2. da se uporede formalne, strukturalne, i tematske karakteristike južnoslovenskih prevoda i prerada sa zapadnoevropskim izvornicima i predlošcima; 3. da se uokviri društveno-književni kontekst nastanka i difuzije izvornika, predložaka, i južnoslovenskih prevoda-prerada. Upotrebljena metodologija: analiza i komparacija izvornika, predložaka i prerada-prevoda vizija u snu u južnoslovenskom i evropskom okruženju. Najvažniji rezultati rada i zaključak: ustanovljenje okvira južnoslovenskih vizija u snu koje su do sada razmatrane kao deo drugih književnih žanrova; utvrđivanje izvornika i predložaka određenih prevoda-prerada; definisanje društvenoknjiževnog evropskog i južnoslovenskog konteksta književnih vizija u snu.